Roller derby kwam in 2009 naar Nederland dankzij de Amsterdam Derby Dames (nu: Amsterdam Roller Derby). Op dit moment zijn er clubs (of: leagues zoals wij ze noemen) in Amsterdam, Arnhem, Breda, Den Haag, Eindhoven, Enschede, Groningen, Heerlen, Middelburg, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht. Omdat de sport erg klein is en de verschillen tussen teams groot, is er geen nationaal georganiseerde competitie. Teams organiseren hun eigen evenementen en nodigen teams uit om te komen spelen.
Roller derby is zowel een jonge sport als een met een lange geschiedenis. Hedendaags roller derby is een amateursport die gepionierd werd door vrouwen. De sport kent een sterk do-it-yourself-ethos, en inclusie, diversiteit en zelforganisatie staan op de voorgrond.
Roller derby is een full contact sport op rolschaatsen waarbij één skater per team punten scoort door tegenstanders te passeren. Lichamelijk contact, snelheid, kracht en strategie vormen de kern van het spel, dat elementen bevat die doen denken aan rugby, ijshockey en shorttrack.
Het spel wordt gespeeld met twee teams van maximaal 15 skaters op een ovale track, plat op de vloer. Een wedstrijd van twee helften van 30 minuten is onderverdeeld in jams, korte rondes die maximaal 2 minuten duren.
Aan het begin van een jam nemen vijf spelers per team plaats op de track: één jammer, die de punten kan scoren, en vier blockers. De jammers zijn te herkennen aan de muts met de ster die zij over hun helm dragen. De blockers van beide teams vormen tezamen de pack, de jammers starten achter hen. Op het fluitsignaal proberen de jammers zich een weg te banen door de pack. Blockers helpen hun eigen jammer en proberen tegelijkertijd de jammer van de tegenpartij te hinderen. Spelers spelen tegelijk aanvallend en verdedigend, wat de sport heel dynamisch en spannend maakt.
De eerste keer dat de jammer door de pack komt scoort die nog geen punten, maar alle keren daarna wél. Elke gepasseerde blocker van de tegenpartij levert één punt op. De jammer die als eerste de initial pass door de pack op een legale manier voltooit, verkrijgt lead jammer status. Beide jammers kunnen na de initial pass punten scoren, maar alleen de lead jammer kan de jam beëindigen voor de 2 minuten voorbij zijn. Hiermee kan een puntenverschil gecreëerd worden. Na het einde van de jam is er 30 seconden de tijd om nieuwe spelers op de track te plaatsen en begint het spel weer opnieuw.
Van de vier blockers is er één die pivot is. Deze blocker is te herkennen aan de helmmuts met een streep. De pivot kan tijdens de jam de rol van de jammer overnemen wanneer die de helmmuts met de ster aan de pivot geeft. Dit heet een star pass.
Lichamelijk contact is een belangrijk onderdeel van het spel. Skaters mogen bijna hun hele lichaam gebruiken om tegenstanders te hinderen: de romp, armen tot aan de elleboog, heupen en bovenbenen tot aan de knie mogen gebruik worden om hits uit te delen. Skaters mogen elkaar niet raken tegen het midden van de rug, het hoofd of knie en onderbenen.
Om het snelle spel eerlijk en veilig te houden zijn er zeven scheidsrechters nodig. Deze scheidsrechters skaten zelf ook. Ze tellen punten, kennen lead toe en bestraffen skaters die overtredingen begaan met een tijdstraf van 30 seconden. Deze penalty wordt tijdens de jam uitgezeten in de penalty box waardoor het betreffende team tijdelijk één skater minder op de track heeft staan.
Naast de scheidsrechters zijn er maximaal 11 non skating officials, die dus niet skaten. Zij zijn nodig om het spel draaiende te houden: houden penalty’s bij en timen de tijd dat skaters moeten zitten, ze beheren de jam- en wedstrijdklokken, houden de gescoorde punten bij en bedienen het scorebord.
De sport vindt haar oorsprong in het Chicago van de jaren 30, waar impresariaat Leo Seltzer uithoudingswedstrijden op rolschaatsen organiseerde. Bij deze wedstrijden op een ovale, hellende baan reden teams van mannen en vrouwen dagenlang rondjes tot er één winnaar over bleef. Toen men zag dat het publiek vooral genoot van inhaalacties en spectaculaire valpartijen begon Seltzer te experimenteren met een spelvorm waarin het huidige roller derby te herkennen is.
Roller derby ontwikkelde zich tot een ware, professionele spektakelsport, vergelijkbaar met professional wrestling. Er werd gebruik gemaakt van grootse alter ego’s en spectaculair (in scene gezet) lichaamscontact. Teams bestonden uit mannen en vrouwen, al speelden deze in afwisselende spel-periodes, nooit tegen elkaar. Verschillende versies van ‘The Roller Derby’ reisden door de Verenigde Staten en er werden diverse tv-shows geproduceerd. Echter, tegen het einde van de 20e eeuw waren de bezoek- en kijkcijfers dusdanig afgenomen dat het doek leek te vallen.
Roller derby zag het licht als amateursport in de jaren ’00 in Austin, Texas. Een groep vrouwen had als doel om een volledig vrouwelijke versie van de ‘old school’ derby te starten. Omdat een banked track, de hellende baan die voorheen werd gebruikt, kostbaar was, ontwikkelden ze een versie van het spel dat op de platte vloer gespeeld kon worden. Deze flat track versie van roller derby sloeg aan en, omdat de platte baan op veel plekken uitgezet kon worden, inspireerde andere groepen vrouwen om óók een derby league op te zetten.
In 2006 waren er 135 leagues (clubs) in de VS en vanaf dat moment begon de sport ook buiten de VS voet aan de grond te krijgen. Hoewel moderne derby ‘voor vrouwen, door vrouwen’ als focus had, ontstonden er ook teams voor mannen en later, junioren. Geschat wordt dat er nu wereldwijd meer dan 2000 leagues zijn. Het runnen van een league is aan de skaters zelf: zij zorgen voor hun eigen trainingen, locatie, organiseren zelf hun wedstrijden en leiden hun eigen scheidsrechters op. De Womens Flat Track Roller Derby Association (WFTDA) is de grootste overkoepelende roller derby organisatie, al zijn lang niet alle leagues daarbij aangesloten.
© 2025 All Rights Reserved.
